هوشمند سازی معادن در ایران، فاصله زیادی که با جوامع توسعه یافته داریم!

هوشمندسازی معادن یکی از مباحثی است که طی آن متخصصان معدن، بنابر نیازهای معادن، ابزار و امکاناتی را تعبیه، طراحی و اجرا می‌کنند که این امکانات موجب کاهش مشکلات و هزینه ها، افزایش بهره وری، امنیت و سرعت در کار خواهد شد.

هوشمندسازی معادن در اکثر کشور های توسعه یافته در سراسر دنیا با سرعت در حال فراگیری است و این امر در کشور ایران نیز با پیشرفت علم و تکنولوژی و به لطف مهندسان معدن و افراد تحصیلکرده، در حال تغییر است که با رواج فضای دیجیتال و هوشمندسازی در همه زمینه‌ها معدنکاری در ایران نیز به سمت هوشمند و دیجیتال شدن رفته است.

شرکت دانش‌بنیان بیستون کویر یزد از شرکت‌های فعال در حوزه فناوری‌های نوین معدنی کشور است که در این زمینه در حال فعالیت هستند. در این راستا گفتگویی با دکتر غلام نژاد، مدیر عامل شرکت بیستون و عضو هیئت علمی دانشگاه یزد داشته ایم که در ادامه آن را می‌خوانید:

در حال حاضر جایگاه کشور ما ایران نسبت به کشور های دیگر در مبحث هوشمندسازی معادن چگونه است؟

متاسفانه ما در بحث مکانیزاسیون و هوشمند سازی معادن به نسبت دیگر صنایع، از مابقی کشور های دنیا عقب‌تر هستیم و فاصله ما در حوزه معدن‌کاری هوشمند با آن چیزی که در دنیا در حال رخ دادن است خیلی بیشتر از صنایع دیگر است. وقتی می‌گویم صنایع دیگر، منظورم  صنعت خودرو سازی، صنعت نیروگاهی، صنعت برق و صنعت آب است که این اختلاف در حوزه معدن‌کاری هوشمند بسیار بیشتر است.

کشور های پیشرفته مثل کانادا و آمریکا در مبحث هوشمندسازی و اتوماسیون معادن، تا مرحله‌ای جلو رفته‌اند که در حال حاضر بر روی تجهیزات بدون راننده و ریموت کار می‌کنند و ما تازه می‌خواهیم از روش سنتی و دستی یک مرحله جلوتر برویم و از حالت کلاسیک و سنتی خارج شویم و به سمت مکانیزاسیون برویم.

این فاصله، به دلیل موارد مختلفی مانند دیدگاه سنتی معادن در کشورمان است. هنوز برخی از معادن بزرگ کشور به صورت سنتی و دستی استخراج می‌شوند، در صورتی که در دنیا روش‌های دستی عملا منسوخ شده است و مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. بنابراین ورود به بحث هوشمند سازی معادن، چالش های خاص خودش را دارد.

کشور دچار مشکلاتی مانند خرابی ماشین آلات و  عدم واردات قطعات آن‌ها و همچنین در برخی از بازه‌های زمانی نیز، دچار کمبود گازوئیل بوده است و تاکنون سهمیه گازوئیل مصوب تعدادی از معادن،  کاهش پیدا کرده است که همین امر موجب کاهش نرخ تولید آن‌ها شده است. تمام این دلایل، تیم وقت شرکت بیستون را برآن داشت که در بحث هوشمندسازی معادن با هدف بهبود فرآیند، افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها شروع به کار کند.

در حال حاضر تقریبا یک الی دو سال است که به دلیل مشکلاتی که معادن در واردات و تامین ارز برای وارد کردن قطعات داشته‌اند و همچنین به دلیل گسترش معادن مس در کشور و عمیق‌تر شدن معادن و نیاز بیشتر به ماشین‌آلات؛ نظر معادن کشور به هوشمندسازی جلب شده‌است و اهمیت هوشمندسازی معادن در کشور دو چندان شده است.

در حال حاضر در ایران چند درصد از معادن به سمت معدنکاری هوشمند رفته‌اند؟
در حوزه معدنکاری هوشمند، تعداد معادنی که به سمت هوشمندسازی رفته‌اند هنوز بسیار کم است. در حال حاضر معادنی مانند سنگ آهن چادرملو، گلگهر 1 و 2  و همچنین معدن مس سرچشمه اهمیت هوشمندسازی را متوجه شده‌اند و به این سمت حرکت کرده‌اند. برخی دیگر از معادن نیز، زمانی که بهره‌وری و مزیت‌های هوشمندسازی را  ببینند کم کم به سراغ آن خواهند رفت.

آیا معادن کوچیک یا متوسط می‌توانند هزینه‌های هوشمندسازی را برآورده کنند و به این سمت حرکت کنند ؟

بله، معادن ما اگر یک بخش 12 درصدی از صرفه جویی در مصرف سوخت خود و همچنین افزایش تولید و بهره‌وری تا 15 درصد را در نظر بگیرند، تمام هزینه هایی که بر روی سامانه‌های هوشمندسازی خواهند کرد، در مدت 8 الی 12 ماه جبران خواهد شد. اما مشکل و چالشی که در مجموعه تیم فنی معادن وجود دارد، انتظارات عجیبی است که از این سیستم دارند که شاید شرکت های بزرگ دنیا نیز نمی‌توانند آن را برآورده کنند. ما زمانی که می‌خواهیم از یک سیستم سنتی به سیستم هوشمند پیشرفت کنیم می‌بایست مرحله به مرحله پیشروی کنیم تا خودمان را با این سامانه ها وفق دهیم و از مزایای این سیستم بهره‌مند شویم.

شرکت شما دقیقا در چه زمینه هایی فعالیت دارد و تاکنون چه دستاوردهایی داشته است؟

شرکت بیستون از سال 1390 پایه‌گذاری شد و حوزه کاری ما در مباحث هوشمند سازی معادن است که متمرکز بر بحث مانیتورینگ و دیسپچینگ تجهیزات و ماشین آلات می‌باشد. شرکت بیستون در بحث دیسپچینگ و مانیتورینگ ماشین‌آلات در ایران، تنها شرکت  در حال فعالیت است و هیچ محصول مشابه داخلی نیز وجود ندارد.

عموما بین 60 تا 70 درصد هزینه‌های استخراج یک معدن هزینه‌های مربوط به باربری و بارگیری است که سامانه‌های ما (سامانه های مانیتورینگ و دیسپچینگ) سعی در کاهش هزینه های باربری و بارگیری دارند. یکی دیگر از بخش‌های فعالیت شرکت بیستون، بحث ردیابی و GPS ماشین‌آلات غیر معدنی، مانند ماشین‌آلات بتون ، ماشین‌آلات ارگان‌های غیر معدنی مانند سازمان محیط زیست و… است.

اولین سیستم دیسپچینگ عمومی در معادن ایران توسط شرکت بیستون در مجتمع چادرملو نصب و اجرا گردید که بعد از نصب این سیستم و مقایسه بهره‌وری آن با قبل، مصرف سوخت به ازای هر تن 12 درصد کاهش پیدا کرد و همچنین بهره‌وری نیز افزایش یافت. همزمان با اجرای این پروژه، تیم تحقیق و توسعه شرکت بیستون با توسعه این نرم‌افزار، پروژه بزرگ دیگری را در معدن گلگهر3 به اجرا درآورده است.

در حال حاضر سامانه های شرکت بیستون در کدام معادن کشور فعال است؟

در واقع شرکت بیستون دارای دو سامانه اصلی است. سامانه مانیتورینگ و دیسپچینگ که کار مانیتورینگ ماشین آلات و گسیل بهینه ماشین آلات به سمت مقاصد را انجام می‌دهند که بیشتر برای معادن بزرگ مانند چادرملو استفاده شده است و سامانه دیگر این شرکت، بحث ردیابی و ترکینگ کامیون ها را برعهده دارد که در معادن متوسط و کوچیک مورد استفاده قرار گرفته است. بحث رویس‌شماری تناژ بارگیری شده، تعداد سرویس‌هایی که انجام شده‌است، محل بارگیری و تخلیه آن‌ها و همچنین تخلفات احتمالی که توسط راننده‌ها انجام شده است در این سیستم قابل ردگیری و مشاهده است.

مشتریان شرکت بیستون در معادن کوچک، تاکنون به بیش از 50 معدن رسیده‌است و در معادن بزرگ نیز برای سامانه‌های دیسپچینگ با 3 معدن بزرگ کشور در حال همکاری هستیم.

چشم‌انداز شما در شرکت بیستون چیست؟

این سامانه یک سامانه بومی است که نرم افزار های آن توسط متخصصان ایرانی نوشته و توسعه داده شده‌است. این سامانه قابلیت پشتیبانی و شخصی سازی برای مشتریان را داراست و با توجه به چالش‌هایی که در بحث تامین ارز و تامین سوخت در معادن وجود دارد، معادن بزرگ کشور می‌توانند با اعتماد به ما به سمت هوشمندسازی حرکت کنند و از این فرصت استفاده نمایند.

چشم‌انداز و برنامه‌های 5 ساله شرکت بیستون، صادرات این سامانه است که تیم تحقیق و توسعه ما در حال توسعه بخش لاتین این نرم افزار می‌باشند تا بتوانیم در آینده ارز آوری خوبی برای کشورمان داشته باشیم اما این هدف، زمانی تحقق می‌یابد که بتوانیم با حمایت معادن داخلی و مسئولان، سیستم‌های مانیتورینگ و دیسپچینگ را ابتدا در داخل کشور خودمان گسترش دهیم.